Hoe geef je bedrijven op bedrijventerreinen de power om te investeren in hernieuwbare energie en die te delen? In 2020 startten 10 internationale partners het Interreg 2 Zeeën-project LECSEA met als doel de realisatie van energiegemeenschappen. Tijdens het slotevent van LECSEA in Veurne deelden de Vlaamse partners hun opgedane kennis en ervaring over energiegemeenschappen op over hun pilootprojecten:

Op Ostend Science Park (OSP) onderzocht POM West-Vlaanderen binnen welke juridische, technische en financiële randvoorwaarden het wetenschapspark zich als energiegemeenschap kan ontwikkelen en welke rol een Energy Service Company (ESCO) hierin kan spelen.

Voor Veurne I bracht Oktow de energiedata van 11 bedrijven in kaart alsook het potentieel om energie uit te wisselen. WVI investeerde met middelen vanuit dit Europees project mee in het warmtenet om de restwarmte van voedingsbedrijf PepsiCo tot bij de nieuwe woonwijk Suikerpark te brengen.

Case Veurne: energieplatform met real-timedata
Xavier Desmet, Oktow en Marianne Vancleemput, WVI
Innovatief warmtenet voor Veurne
Jeroen Rabaey, Noven en Frank Declercq, PepsiCo

Leiedal onderzocht op De Voerman in Anzegem de mogelijkheden om thermische energie uit de hoofddrinkwaterleiding van De Watergroep te onttrekken en implementeerde dit project in praktijk.

Warmte uit een BEO-veld of uit drinkwater
Dominiek Vandewiele, Leiedal

In Vlaanderen is het in 2023 mogelijk om overschot aan energie te delen tussen gebouwen binnen dezelfde groep. Vanaf april 2023 wordt het ook mogelijk om groene stroom te verkopen aan de gebruikers van multifunctionele gebouwen. Voor POM, ’t Werkpand en OCK, beheerders van kantoren en startersinfrastructuur, een interessante pistes om mee te nemen in het investeringsplan zonne-energie. De grootste gebouwen werden aangesloten op een energiemanagementsysteem (EMS)

Energiedelen tussen vestigingen met eenzelfde eigenaar
Sophie Tobback, POM West-Vlaanderen

Het Platform Energiemakelaar is een plaats waar energiemakelaars hun krachten bundelen om de energietransitie te versnellen. Op de kersverse website kan je voortaan alles over de werking terugvinden en ontdekken welke voordelen het platform haar leden biedt, zoals opleiding en coaching. Er staat ook beschreven hoe je zelf kan toetreden en welke leden je al kan vinden in deze community.

In de studie ‘Samenwerking op bedrijventerreinen’ ging de SERV op zoek naar inspirerende voorbeelden van duurzame samenwerking op bedrijventerreinen. Hier kan u een selectie uit het rapport lezen met een overzicht van acties rond energie-efficiëntie en klimaatneutraliteit in de onderzochte zones.

Samen investeren in hernieuwbare energie en de verbruikspieken van individuele bedrijven gezamenlijk afvlakken: dat is de toekomst van het bedrijventerrein. Via het project Smart Energy Link bouwt o.a. de POM Oost-Vlaanderen mee aan deze toekomst. Op het bedrijventerrein Bosveld/Hoogveld in Dendermonde werd een regelluwe zone aangevraagd bij de Vlaamse overheid in afwachting van bijpassende regelgeving. LOViTAS BV, het vehikel achter de energiegemeenschap wil 58 miljoen euro investeren in hernieuwbare energie. Op drie jaar tijd wensen ze de CO2-uitstoot te reduceren met 6000 ton per jaar.

Ervaringen uit initiatieven in het verleden toonden aan dat het erg moeilijk is om een KMO te overtuigen om energiezuinige maatregelen te implementeren in bedrijfsgebouwen en bedrijfsprocessen. Aan een aantal bedrijven werd gevraagd waarom dit precies zo moeilijk is en wat ze zelf belangrijk vinden als er een initiatief rond energie zou worden opgezet. Twee factoren kwamen hierbij duidelijk naar voor: ontzorging en onafhankelijkheid.

Bedrijven die niet over een energiedeskundige beschikken, zien vaak door de bomen het bos niet meer als het gaat over energie. Vaak beseffen ze wel dat er aanpassingen wenselijk of nodig zijn maar weten ze niet hoe ze dit verder moeten aanpakken. Volledige ontzorging bij een traject is dan ook een belangrijke factor. Daarnaast hebben ze behoefte aan de visie en voorstellen van een onafhankelijke partij. Ondernemers weten ook dat terugverdientijden gemanipuleerd kunnen worden en willen liever niet benaderd worden door bedrijven die een commerciële insteek hebben.

Om tegemoet te komen aan beide factoren en eveneens de nodige deskundigheid te kunnen bieden werd er beroep gedaan op VITO en Thomas More. In samenspraak met beide partners werd een aanbod samengesteld voor bedrijven. Hierbij wordt een eerste screening uitgevoerd binnen het bedrijf door een deskundige van VITO, samen met 1 of meerdere studenten van de opleiding Energietechnologie binnen Thomas More. Tijdens deze screening wordt bekeken of er opportuniteiten zijn binnen het bedrijf en de bedrijfsprocessen om een lager energieverbruik te behalen. Het is de bedoeling dat de bedrijven hier na de screening verder mee aan de slag gaan. Dit kan zijn onder de vorm van een opvolgtraject via VITO, de inzet van studenten van Thomas More (via Save More*), of het uitwerken van een andere voorgestelde aanpassing via een derde partij.

Binnen IOK werd afgestemd welke bedrijvenzones het meest geschikt zijn om een proefproject op te starten. Hierbij werd vooral gekeken naar de eigen contacten met de bedrijven, de samenwerking met de gemeentebesturen en de inzet van de gemeentebesturen naar bedrijven. Uiteindelijk werden de gemeenten Beerse en Olen aangesproken om het proefproject te faciliteren. Beide gemeenten bleken zelfs bereid om de kosten van de screening op zich te nemen indien het bedrijf intekent op een vervolgtraject.

De resultaten van de screening en de opportuniteiten werden overgemaakt aan de betrokken bedrijven. Door verder aan de slag te gaan met één of meerdere van de opportuniteiten kunnen ze de kost van de screening terugvorderen van de gemeente. Belangrijkste vaststelling uit de screenings bleek het gebrek aan meetgegevens bij de bedrijven. Zonder deze gegevens is het vaak niet mogelijk om verdere conclusies te trekken en eventuele opportuniteiten aan te duiden. Voor het merendeel van de deelnemende bedrijven was het verzamelen van deze meetgegevens dan ook de eerste stap.

Bij vier bedrijven werd een vervolgtraject opgestart en afgewerkt met studenten van Thomas More.

Tijdens de uitwerking van het project bleek dat het project ’Save More’ van Thomas More nog in de opstartfase zat en het nog niet duidelijk was afgelijnd en ingevuld. De tijdsbesteding van de (voornamelijk) derdejaarsstudenten was sterk afhankelijk van eigen stages, examens, andere projecten en vakantieperioden. Aangezien er nog geen richtlijnen waren voor het doorgeven van gegevens en het verzekeren van de opvolging door het betrekken van eerste- en tweedejaars studenten, was ook de continuïteit niet verzekerd. Ook de inzetmogelijkheden van de studenten waren vaak onduidelijk. Daarom werd besloten het project Save More wat meer tijd te geven om verder uit te werken en voorlopig geen verdere uitrol van het project te organiseren.

Uiteindelijk werd het project Save More door Thomas More verder bijgestuurd en begin oktober 2020 boven de doopvont gehouden. De verdere aanpak is nog te bekijken na de beperkingen ingevoerd door Covid 19.

* Save More is een project van Thomas More waarbinnen de studenten van de energieafdeling hun eigen adviesbureau voor energie runnen en hun diensten aanbieden aan bedrijven. Het betreft het uitvoeren van kleine projecten binnen een KMO zoals het registreren en opvolgen van meetgegevens, analyse van verbruiksfacturen, energieaudits… Bij de aanvang van het project was ‘Save More’ binnen Thomas More nog volop in ontwikkeling.

Wilt u aan de slag met een collectieve aanpak om bedrijven op een bedrijventerrein te helpen met energie besparen en verduurzamen? Ontdek hoe Nederlandse bedrijventerreinen het aanpakken en wat samenwerking ondernemers en maatschappij oplevert. Op deze website vindt u praktische informatie waarmee u direct aan de slag kunt. Denk aan stappenplannen, praktijkverhalen, subsidies en de wettelijke verplichtingen waarmee u rekening moet houden. Met deze informatie over duurzame bedrijventerreinen richt de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland zich op ondernemersverenigingen, ondernemersfondsen, ontwikkelingsmaatschappijen, parkmanagers en gemeenteambtenaren.

In samenwerking met haar aangesloten gemeenten organiseerde intercommunale IGEMO in 2013 voor de eerste maal een groepsaankoop energie (elektriciteit en gas) voor alle bedrijven in de regio Mechelen. IGEMO werd hierin bijgestaan door Zero Emission Solutions, een gespecialiseerd energieadviesbureau.

Met deze groepsaankoop werd er ingespeeld op de vrije energiemarkt die – door de energiebehoeften te bundelen – het mogelijk maakt te onderhandelen over een betere afnameprijs met de leveranciers. Het grote voordeel voor bedrijfsleiders is dat ze amper tijd moeten vrijmaken en zelf niet de markt op moeten gaan om te onderhandelen met leveranciers. De groepsaankoop kaderde binnen de initiatieven rond bedrijvenparkmanagement en het stimuleren van duurzaam ondernemen.

In totaal schreven 128 bedrijven (276 aansluitingen) zich in voor de groepsaankoop. Zij vertegenwoordigden een verbruik van bijna 37 000 MWh. De bedrijven werden verdeeld in loten naargelang hun verbruiksprofiel. Per lot werd de leverancier gekozen met het beste prijsvoorstel. Zowel voor gas als voor elektriciteit waren er twee winnende leveranciers. Naast een individueel analyserapport kregen de ingeschreven bedrijven ook een op maat gemaakt contractvoorstel met een prijsvergelijking tussen hun huidige prijs en het voorstel van de goedkoopste leverancier.

Via de groepsaankoop sloten 63 bedrijven een nieuw contract af (152 aansluitingen) met een totaal jaarverbruik van 16 000 MWh. De effectief gerealiseerde besparing bedraagt gemiddeld 21% (gas en elektriciteit), 150 000 euro in totaal of gemiddeld 2.380 euro per bedrijf. Voornamelijk de bedrijven met een jaarlijkse meteropname en een verbruik lager dan 100 MWh van elektriciteit of gas besparen tussen de 26 en 34%. Ook de bedrijven die geen nieuw contract ondertekenden, hebben op basis van de mogelijke besparingen onderhandelingen gevoerd met hun huidige leverancier en alsnog een besparing gerealiseerd buiten de groepsaankoop.

Het is een vaststaand feit: als we de klimaatdoelstellingen willen halen, moet onze CO2-uitstoot naar omlaag. Ook KMO’s erkennen stilaan de noodzaak om zuinig om te springen met energie. Dankzij een energieprestatiecontract (EPC) krijgt de KMO bij een energiebesparingsproject een garantie op het uiteindelijke energieverbruik en de kwaliteit van de geleverde producten.

Een energieprestatiecontract verschilt fundamenteel van een klassiek contract voor werken of diensten. Het geeft aan de klant een contractuele garantie over het energieverbruik, de ‘prestatiegarantie’. Bij een klassiek contract is er geen prestatiegarantie. Een installateur garandeert misschien wel de werking van een verlichtingsinstallatie, maar niet het energieverbruik dat ermee gepaard gaat of de kwaliteit van het geleverde licht. Dankzij het energieprestatiecontract wordt het uiteindelijke energieverbruik van de nieuwe verlichting én de kwaliteit van het geleverde licht gegarandeerd door de installateur.

In het iSave-project begeleidde IGEMO een groep van KMO’s die een samenwerking aangingen met een ESCO om zo energie te besparen in hun bedrijf.

Het doel van iSave was vooral de kennis over energieprestatiecontracten te verhogen, maar het project leidde ook tot concrete cases, zoals de case bij Maldoy. De zaakvoerder van Maldoy kon hierop het volgende aanvullen: “Door te werken met een energieprestatiecontract ben ik zeker dat ik krijg wat er beloofd wordt. Ook de kwaliteit wordt via dit contract gegarandeerd. Er werd een testopstelling geplaatst bij ons zodat we ook zeker weten dat de hoeveelheid licht en de kwaliteit voldoet aan onze verwachtingen. Deze investering zal ons een jaarlijkse besparing van 67% op het elektriciteitsverbruik van de verlichting opleveren.” Dit pilootproject kon op zijn beurt nog veel andere KMO’s inspireren.

iSave werd uitgevoerd door IGEMO, Factor4 en UNIZO provincie Antwerpen, met de steun van het Agentschap Innoveren & Ondernemen.

In 2006 werd de bedrijvenvereniging vzw Zaubeek opgericht, met als doel de samenwerking tussen de bedrijven op de industrieterreinen van Kruishoutem en Zulte te bevorderen. Omdat men werk wilde maken van gemeenschappelijke investeringen in groene energie heeft men in de schoot van de vzw de coöperatieve vennootschap Zaubeek Power opgestart (waarbij de leden van de vzw werden uitgenodigd om mee in te tekenen in de oprichting van de coöperatie). Volgens de statuten bestaan de activiteiten van Zaubeek Power cvba onder meer uit de promotie van hernieuwbare energie, de financiering van hernieuwbare energieproductie en het onderzoek naar mogelijkheden voor duurzame elektriciteitsproductie (bijvoorbeeld windmolens). In bijlage vindt u een presentatie met nog meer inspirerende informatie over één van de eerste (energie)coöperaties op een bedrijventerrein in Vlaanderen.

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) gaat ervan uit dat het verduurzamen van bedrijventerreinen vraagt om een collectieve aanpak. Om de stakeholders van bedrijventerreinen (ondernemersverenigingen/fondsen, ontwikkelingsmaatschappijen, parkmanagers en gemeenteambtenaren) op weg te helpen met zo een collectieve aanpak, creëerde de RVO een verzamelplaats met allerlei praktische informatie en tools. Denk aan stappenplannen, praktijkverhalen, subsidies en wettelijke verplichtingen.